Залуусаа бүгдээрээ зүтгэцгээе

/Бодол/

Кэзээ билээ дээ, "Боолын гэрээ" гээл нээх дуулиантай хино "Тэнгис" -т гарч байсан юм шиг байсан юм шиг байгаам. Мөхөс би тухайн үед завгүй байсан болоод ч тэрүү улс амьтны яриад байсан уг киног үзэж чадаагүй өнгөрсөн. Саяхан нэг үзлээ л дээ. Кино, бүтээл талаасаа бол чадварлаг хийгдсэн л хино байнаа. Гэхдээ над сэдэв нь ер таалагдсангүй шүү. Тэр залуус ямар амьдралын төлөө, ямар хэрэгцээний төлөө хүн алж байгаа энэ тэр нь муухай гэх үү дээ.
Нэг талаараа өнөөгийн залуучууд бидний гадаадад л гарчихвал амьдрал сайхан болох юм шиг сэтгэлгээтэйг арай хүнд хэлбэрээр гаргасан байж ч магадгүй л юм. Тийм үү. Заак тэрч яахав кино л юм хойно. Гэхд... больё.
Монголд хүний хөдөлмөрийн хөлс бага, цалингаараа байр, машин авна гэдэг үлгэр, биелэгдэшгүй мөрөөдөл болчоод байна шдээ. Ядаж байхад энэ төр засгийн байж байгааг, өөрсдөө л идэж уухаа гэхээс ер ард түмнээ гэхгүйн, хаашаа ч юмбэ дээ.
Гэхдээ байна шүү дээ, миний бодлоор бол: Залуучууд бид чинь заавал гадаад гэлтгүй "Монгол" -доо ажиллаад байвал нөхцөл боломж бас байнаа цаана чинь, ерөөсөө хөдөлмөрлөөл байх хэрэгтэй юм шиг байгаам, нэгэн мэргэн хүн "хөдөлмөрч хүнийг аз дайрдаг" гэж хэлсэн санагдаж байна. Надад, чамд бидэнд ямар ч боломж байхгүй ч гэсэн хийх ажлаа цаг тухайд нь идэвхтэй, шаргуу тэгээд чин сэтгэлээсээ хийж уйгагүй хөдөлмөрлөөд байх хэрэгтэй юм шигээ. Энэ тохиолдолд "аз" бол яаж ийж байгаал дайрчийма, аан. Ингээд бид нэгэн сайхан гэгээн мөрөөдөл тээгээд тас харанхуй хонгилоор бүдчин бүдчин байгаа байхгүй нь мэдэгдэхгүй жижигхээн ч болов гэрэл хайгаал, зүтгээл байя даа. Өдөр хоног сар жил өнгөрөхөд өнөө гэрэл байдийм байна, олдийм байна. Одоо нэг жоохон гэрэлтэй юм чинь ядаж л бүдрэхгүй алхана даа, тэгээд арай том гэрэл хайя, орчныг тод гэрэлтүүлнэ! тээ. Томоос том, тодоос тод гэрэл бол миний мөрөөдөл...
Залуусаа энд тэвчээртэй уйгагүй хөдөлмөр маш их нөлөөлдийм байна лээ, Мөхөс миний өгөр хар толгой үүнийг 60-ын тал күрхээсээ өмнө ойлгомж мэдэрсэндээ баяртай байгаа. Одоо ажил багатай байсан ч өөртөө ажил гаргаал күнд туслаал ажлын төлөө зүтгээл байна даа.
Өө тийм бас нэг юм ярьчдаг юм уу: Энэ барилгын салбар, автомашины засвар энэ тэр гээд мэр сэр салбарт хужаа, төлөгүүд ик ажиллах юм аа, энийг МҮЭХ-ны ерөнхийлөгч Ганбаатар ах болиулах санаатай юм ярьж л байх шиг байна лээ. Бас хувь хүний хөдөлмөрийн үнэмлэмж энээ тэрээ гээд бас бус юм байгаа. Үүнд манайханы хөдөлмөрийн сахилга бат жоохон дутагдалтай байгааму даа /гэхдээ ажлаа яс хийдэг залуус зөндөө шүү/. Хужаа, төлөгүүдийн хувьд энд ажил л хийхээр ирсэн, ажлаа л хийнэ өөр зүйлд сатаарахгүй; хэн нэгний төрсөн өдөр, шоу цэнгээн, ар гэрийн хүндрэл гэх зэрэг асуудал тэдэнд байхгүй ердөө л ажлаа хийнэ. Хаана барилга сүндэрлэнэ /хурдан/ тэрийг хужаа барьж, хаана машин засна тэнд төлөгүүд, -энэ машиныг 5 хоногт засна гэсэн бол 5 хоногийн дараа бэлэн байдаг. Ердөө л энэ "итгэлтэй байдал"-с болоод бид тэдэнд ажлаа алддаг. "Итгэлтэй байдал" өөрөө маш том бизнес болж байдаг юм уу даа. Тийм үү, үгүй юу?
Тиймээс бүгдээрээ төр засагт хамаг буруугаа тохолгүй /мэдээж тэд буруутай л байх/ одооноос өөрсдөө хичээцгээж "хонгилоос том, жижиггүй гэрэл гэгээг уйгагүй бас тэвчээртэйгээр хайцгаая" тэх үү, аан аан.
Үүний хэрээр Эх орон, ард түмэн маань мандан бадраг!
/Мөхөс би бээр күн амьтан шүүмжлэх үнэн дургүй билээ, кэрэв кэн нэгнийг шүүмжилсэн мэт санагдвал гүнээ хүлцэл өчмуй./

Бодлоо хянаарай,,,

/гэж захьяа.../

За би гэдэг күн чинь чийчаан барих бөөн хообии болж байж жолооны курст нэг суулаа, күйээ мөн амаркана аа яасан курдан сурваа энэ чийчаан гээчийн барьж. Жолооны үнэмлэхээ гардаж аваад нэг хэсэгтээ л күн амьтны машаан тэргийг гуйгаастай. Энгэс тэгэс гээд надаа машаанаа унуулдаг күн ч олдохгүй боллоо шүү. Улмаар коёр жил өнгөрөөтөхлөө дөө. Чийчаан тэрэг барих күсэл ч буурлаа, харин тэр үед өөрийн гэсэн чийчаантай болох хувь тохиолоо шүү, тэр нь Accent гэжийга. Баярласаан баярласан /одоогоос 3 жилийн өмнө л дөө/. Шинэ жолооч шүү дээ, бас л паацагана даа, будлиал уулзвар дээр ирхээр утас дуугарна, дохиогоо өгнө, араагаа солино, үрүүлээ мушгина, дээр нь бас тамхи зуугаастай, аан жолооны ард ч ажил мундахгүй их байлаа шдээ. Бага зэрэг сураад ирсэн чинь бааварлаал ааягүй байнаа, давхиал. Гэхдээ толгойд нэг зүйл бодогдоостой, тэр нь юу гэхээр: Би чинь шинэ жолооч шүү дээ, болгоомжтой явах юм шүү, янз бүрийн юмны араас орчих вий, осол аваар гаргачих вий, ээ дээ би минь болгоомжтой л яваарай даа гэж л өөртөө байнга сануулна. Дотроо өөртэйгөө ярьж байна аа, за дэмий ч юм бодчихов уу даа, ер нь л болгоомж илүүдэхгүй шдээ, гэхдэээ л машаан тэрэгний араас орчуул балрана даа гээл бүр төсөөлдөг байлаа шүү. Гэтэл болох ёстой юм болж нөгөө төсөөлөл маань биелэдэг байна шүү. Чоорт юм аа, портерийн асаас орчдог байнашдэ, ёстой гайтай юм аа. Кэд коногийн дараа дахиал мүргөлддөг байна шүү. бүтэлгүй гэж...
Өө тэгээд коёр мүргөлдсөн машаанаар яакав гэж бодоод өнөө чийчаанаа зармаар болоод л зарлаа... Дахиад нэг toyota exciv гээч чийчаана авлаа л гэжийга. За одоо л үүнийг гамтай унана даа л гэж бодлоо. Жолооны ард сэтгэл амар сайкан л явжийхийн, гэтэл нөгөө л лайтай бодол үе үе орж ирнэ, орж ирүүт нь гаргаад каяжих ёстойм байна лээ л дээ. Гэтэл би чинь улам өргөж аваад төсөөлөөл ургуулж бодоол сая нэг ухаан орж түүнийг авч хаяна даа. Энэ бодол төсөөллийнхөө ачаар би өнөөх шинээр авсан чийчаанаа 2 мүргүүлээд авлаа л даа. Яахав сурснаараа зараад өөр машин авлаа. Дараагаар нь toyota chaser гэдэг машаан авлаа л даа. Тэр ч ёстой машаан байсан шүү, гаширлаад даатгуулаад авсан гэжийгаамаа. Яахав даатгалтай юм чинь мүргөлдүүл кокиролгүй л юм шиг санаад л давкиж сурлаа шдээ. Хааяа уралданаа бас болоогүй байж. Цагаан сарын шэнийн 3-ний өглөө нэгдүгээр корооллын зам дээр нэг CRV тэй уралдаад 80 күрлээ 100 күрлээ дөнгөж гүйцлээ шүү тэгээл байхгүй пүн пан болоол явцан. Нөгөө л "гайхамшигт бодол"-ынкоо ачаар көөркий чайзерээ жил гаруйхан хугацаанд унахдаа 1 2 3 4 мүргүүллээ дээ. Ёстой аамаар юм даа. Ямар сайндаа манай арван жилийн найзууд маань намайг чи машаан авч "мүргөлдүүлж" тоглож байгааму гэж шоолдог байлаа шдээ. Ичсэн гэж... 3 хон жил жолоо барихдаа гамшиг болтлоо мүргөлдсөн шүү. За тэгээд чейзерээ зарлаа даа зарлаа. сайн ч тэрэг сайкан ч тэрэг байсан шүү... одоо ч тийм байна лээ. Ингээд дараагаар нь toyota carina гээч чийчааныг удаалан солилоо доо. Миний таркинд мөнөөх "гайхамшигт бодол" орж ирүүт нь л би шууд гаргаад хаячиж чаддаг болсийм шүү. Бас болоогүй ээ лагерийн замд жиипнүүдтэй уралддаг гэжийгама. Камааргүй давхих осолтой шдээ, зүгээрээ одоо муу юм бодож болохгүй. Ингээд би чадлаа сайхан уралддаг байлаа шүү, машаан тэгээд каазлаад байхаар сэтгэл санаа мэдэрдэг болчдог ч юм уу цойлоостой чийчаан байж билээ, ик л давкина даа ганц ч шүргэлцэж, үнэсэлцээгүй чийчаан шүү, Аль эртнээс өөрөө өөртэйгөө л тэмцэх байж дээ, күн ер нь муу бодлыг тээгээд явж бодоггүйм байна, би шалгалтандаа унчуул яана, би тэнцкүү бол яанаа, би ядуу байна, би зовлонтой байна... Ээ энэ бүх муу бодлууд күнд кэрэггүй ээ. сайн сайхныг күс, мөрөөд, аа тэгээд л зүтгээд бай даа. Кэзээ нэгэн цагт күсэл биелэж, зүүд амилна аа гэж, тэр л үед хүн та амьдралд баярлаж, өөрөөрөө бахархана даа.
Одоо би кэсэгтээ л уралдаж давкилдах чийчаангүй байна, энэ нь амар ч юм уу.
Каашаа я яааркав дээ тэгээд...

Аз жаргал аа гэж

Амьдрал аа гэж зовлон жаргал коёр ээлжлээд л байхым дө. Ер нь бодоод анзаарсан чинь күн гэдэг амьтан чинь амьтнаас ялгагдах бас нэгэн шинжтэймаа. Бид чинь зовлон жаргалаа өөрсдөө зохиогоод байх шиг ээ. 10 жилдээ байхад пилосопийн кичээл ордог байл уудаа. Пилосопийн багш Нарантуяа: анхдагч нь бодол араас нь матер гэж ярьдаг байсан нь санаанд ороод...
Тэрхэн агшинд төрсөн бодол минь миний тархинд бяцхан зурвас үлдээхийн, тархи маань түүнийг хадгалаад тааламжтай цаг мөчид уншаарай гээд өгхийм...
7-р ангиа төгсөөд зуныхаа амралтаар эгчтэйгээ гудамж мятрлэн алхажээ яваад өөрийнхөө залхууг гайхаал байгаам шиг, магтаал байгаам шиг ярьж явж билээ. Гэртээ орон дээрээ хэвтчээд л гэрлийг "ас" гэх кэлхээр асаал, "унтар" гэхээр унтраал байх юм гэнэ, миний бодлоор бол... күйээ миний энэ залхууг ээ, өөрөө бодохдоо залхуу күний тархи сайн ажиллаж, икийг сэтгэдийн гэж дотроо омгорхоно. /яг юман дээрээ тийм ч лаг ажилладаггүй л байхгүй юу да. ки ки/. Тэхээр би нь гэрлийг дохиогоор асдаг төкөөрөмж кийхийнэ гэнэ. Яаж ч кийкийн бодсон ч үгүй, зүгээр л кийнэ гэж бодсон шүү. Ингээд зуны амралт дуусч нэгэн тохиолоор би ӨЗБТС /Өвсөрийн Зохион Бүтээгчдийн Төв Сургууль/ гэдэг сүр нэртэй лаг сургуульд элсэлтийн шалгалт өгөөтөхлөө, азаар тэнцдэг байна шүү. Араадио электроникийн ангид нь л гүйгээд орлоошд, нөгөө кийх гээд бодсон өөрөө асч унтардаг гэрлээ ч нэг кийлээ шүү. Ёстой сонин юм аа, тэр үед над ямар ч төлөвлөгөө байгаагүй шд гэтэл одоо ингээл электрон төкөөрөмж үзэн сууж байх ч гэж... бас азтай амьдрал аа гэж өөрөө сайрхлаа. Ингээл нөгөө "залхуу" нөхөр чинь хоосон мөрөөдөлдөө автан сургуулийнхаа усан загварын ангид давхар бүртгүүлж 5 сард болох усан загварын тэмцээнд араадио удирдлагатай усан онгоц кийхийнэ гэнээ. Өө нөгөө чинь бүр гараал өглөөшүү кичээлдээ ч сууна, электроник ч үжнэ, усан онгоц ч кийнэ, аан лаг юм аа. Арван жилээ иймэрхүү бүтээлч байдлаар өнгөрөөвөл болж байна шүү гэсэн шүү юм бодоол... жаал онгирлоо шд. Цагаан ногоон сар ч өнгөрлөө би ч "Улаан Кавказ" нэртэй оросын байдалдааны онгоцыг мятр 20 -ын урттайгаар урлахаар текникийн зургаа бодит кэмжээгээр нь зурж дуусгалаа, шугам зураг гэхэд кэцүү кэцүү байсан шүү. Ингээл усан онгоцоо кийх ажилдаа орж сургууль дээр ч 2 сар ёстой амьдарлаа да. Өдөр нь кичээл, давтлага энээ тэрээ гэсээр шөнө орой нь өнөө усан онгоцоо кийгээл. Экний нэг сар бас ч гэж гайгүй ээ бага зэрэг ядарлаа, гэхдээл гүрийсээр, сүүлдээ кичээлээсээ чөлөө авч бүтэн сар өдөр шөнөгүй загварын ангидаа сууж нөгөөхөө урлаж гарсан даа. Шөнийн 4 цаг өнгөрөөгөөд загвар кийж байгаа күүкдүүд сандал, ширээ, буйдан юу тааралдсан газраа нак авна даа. Заримдаа удаан суукаар суугаараа унтаастай толгой дохиж сэрээл, хальт манараастай, хальт зүүдлээстэй, зүүдлэхдээ нээх сайхан ор зүүдэлж байгаамаа аан /Тэр ор нь "Диваажингийн ор" байсан байх даа/. Усан онгоцны тэмцээн ойртоод ирхээр бүр ч унтах завгүй болжийлаа. Гүрийж гүрийж 5 цаг күртэл сууна, тэрнээс цааш бүр дийлдэггүй шүү 10-ынхан /10-р ангийн ах нар, тэр үед би 8-н бацаан байлаа/ юмаа кийгээд суугаал байна суугаал байна унтахгүй шүү. 8-ын бацаанууд ч пянг нь даахгүй сургуулийн 2,3-н давхарын кордорын урт сандлыг нэг нэгээр нь эзэгнээд л нак нак үсэрцгээнэ дээ. Сайхан унтаж байхад нэг нь ирээд толгой дээр ус асгана, тэр нь 10-ынхан юм л даа. Тэмцээн дөхчөөд байхад та нар яагаад унтаад байна, босч загвараа кий гэж ирээд л ахархаж өгнөө. Би ч босч байгаа дүр үзүүлээд эргээд л унтлаа, дахиад л толгой дээр ус /2 дахь удаагаа/, жоохон унтуулчихгүй лайтай байсан шүү. Эргээд хэвтэхэд шаал нойтон, эхлээд асгасан ус байсан. Өө тэгээд тэр хавийн сандлын хоёр тал нойтон ус асгаастай шүү. Зу зу босч загвараа кийе дээ. Сүүлдээ ч бүр амжихаа байж юун араадио удирдлага энээ тэрээ бэ зүгээр л онгоцоо дуусгая гэж бодлоо. Тэмцээн болох өдөр аавын аймаар том усны гутлыг өмсцөн, нөгөө мятр гаруйтай усан онгоцоо мөрлөөд үнэн баатрууд явийгаама. Паркын киймэл нуур луу гудам дах күмүүсийн нүдийг кужирлаал алхаж гарна даа баахан бацаанууд. Тэмцээн дээр 10-ынханы кийсэн загварууд ямар гайхалтай явдгийм бэ яг л жинхэнэ усан онгоц шиг ус үсчүүлээд л хурдтай хүчтэй... Минийх тийм ч сайн явсангүй дээ, гэхдээ яах вэ туршлага болно ахиад хоёр жил байгаам хойно хэмээн өөрийгөө тайвшруулава. Ерөнхий боловсролын кичээл ордог багш нар, эцэг эхчүүд ч бидний бүтээлийг караад баярлаж бахдаад л мундаг байсан шүү. Гоёо гоё, гоё байсан шүү. Бидний ӨЗБТС-ийнханы кийсэн автозагвар, усанзагвар, нисэх загваруудыг мэдэхгүй күн караад наадхыг чинь кийгээгүй зовад байна, гадаад оруулж ирсийму, кэдээр зархуу ч гэж асуудаг байлаа шдэ. Сүүлд нь сургууль дээр очиж үзээд ойлгон биднийг маш их хүндэлсэн. аанхаан,
Инкэж 2 сар бараг нойргүй шахам явлаа. Тэмцээн ч дуусч гэртээ ч карихаар боллоо. Аа яа яа "Диваажингийн ор"-ыг бодоод маш их баярлан гэр рүүгээ күчтэй курдтай алхлаа. 2 сар кордорын модон сандал мэтийн "орон" дээр 2-3 цаг бөх гэгч нь нойрсдог байжээ.
Автуусан суулаа, аз дутаж тэнд сул суудал байхгүй байлаа л. Яая карих гэж явтал автуус дотор зогсоогоороо унтдаг байна шүү. Морь шиг толгойгоо дохиж өглөөдө, гэрийнкээ буудал күртэл жаахан унтчих юмсан. Ашгүй азаар нэг суудал гарч суусаан, суугаараа унтаастай дохиж сэрээстэй л явжийгамда, күүе дараагийн буудал дээр буухым байна. За ганцхан нүдээ аниадхая, тэгсэн нэг дохиод сэртэл... ээ халаг гэж буух буудлаасаа 2 буудал өнгөрчихөж, ингээд тойрхоос яахав. Автуусны эцсийн буудлыг ороогоод л тойрлоо шүү бас л буух дөхлөө нүдээ анимаар санагдаад гүрийж гүрийж ганц анилаа, дохилоо, сэрлээ ахин 1 буудал өнгөрчээ, за болийдоо автуусан дотор өдөржингөө унтах нь, харьж "Диваажингийн ор"-н дээр унтах минь гэсээр автуусны буудлын эсрэг талаас суун гэрийн бараа харж 2 шөнө, 1 өдөр унтаж билээ.
Өглөө сэртэл ээж кичээлдээ явкууму гэлээ. Ноү шд өнөөдөр бүтэн биз дээ, үгүй ээ чи 2 өдөр унтсаан күү минь гэжийнэ. Аанкаан... тэгээ юу. Би ч нак үсэрчээ дээ.
Жил бүрийн кавар инкэж гүрийсээр 10-аа ч нэг төгслөө дө хө. Эргээд карахад сайхан юм даа. Ийм замыг туулаад 10-аа төгсөнө гэж... Жаргалтай, көгжилтэй, сайхан байж ээ.
Тухайн үедээ ямар кэцүү зовлонтой байваа, зовхио дийлэхгүй ядараал кэцүү кэцүү.
Үгүй шүү энэ зовлон биш аж ээ, энэ дэндүү их жаргал юм байна лээ,
Күссэн юм күзүү орооно гэж байдийм байна, би ийм зүйлийг күсчээ, күсээд күрээд кийжээ. Энэ маань мааш ик жаргал юм байна өө.